Do thiếu nhận thức và lầm tưởng về tác dụng bị thổi phồng của các bài thuốc cổ truyền từ động vật hoang dã (ĐVHD) nên nhiều người vẫn lùng mua các sản phẩm như mật gấu, cao hổ, sừng tê giác, vảy tê tê… mà không biết chúng đều là các sản phẩm bất hợp pháp và không có công dụng thần dược như quảng cáo, thậm chí còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ dịch bệnh từ việc trực tiếp sử dụng và mua bán chúng.
Ảnh bìa: Hoang Le – Four Paws, Wingham wildlife park
Các dữ liệu từ các nghiên cứu cho thấy rằng, Việt Nam đang ở mức báo động bởi nhiều loài động vật hoang dã đang đối diện với nguy cơ tuyệt chủng. Trước đây, việc săn bắn động vật hoang dã thường nhằm đáp ứng nhu cầu thực phẩm cục bộ, nhưng hiện nay, hoạt động này đã trở thành mục tiêu thương mại, phục vụ nhu cầu của thị trường cả trong nước và quốc tế. Các sản phẩm từ ĐVHD bất hợp pháp và không có công dụng thần dược như quảng cáo, thậm chí còn tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ dịch bệnh.
Thực hư các tác dụng của sản phẩm từ ĐVHD
Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ (PGS, TS) Phạm Thanh Huyền, Viện Dược liệu, từ ngàn xưa, nhân loại đã dựa vào cây cỏ và động vật để cải thiện sức khỏe và tinh thần, thường là những loài sẵn có tại địa phương và trong tình trạng không bị đe dọa. Tuy nhiên, việc biến tướng các bài thuốc cổ cùng nỗ lực quảng bá đầy vụ lợi của những nhà cung cấp bộ phận ĐVHD và các trang trại nuôi nhốt động vật đã làm sai lệch ít nhiều bản chất y học cổ truyền.
Dưới tác động của những lời đồn thổi, hầu hết các sản phẩm hoặc bộ phận ĐVHD quý, hiếm đều được mua bán trái phép với giá “trên trời” kèm theo nội dung quảng cáo về tác dụng bị thổi phồng như có thể điều trị ung thư và chữa mọi chứng nan y. Vì vậy, nhu cầu sử dụng của một bộ phận người dân ngày càng được kích thích.
Hiện nay, sản phẩm được săn lùng nhiều hơn cả để chữa bệnh là mật gấu, vảy tê tê, sừng tê giác, cao hổ,… Vậy, chúng có màu nhiệm như lời đồn thổi?
Mật gấu
Ảnh: Trung tâm Giáo dục thiên nhiên (ENV)
PGS, TS Phạm Thanh Huyền khẳng định, mặc dù có dược tính nhất định, song trong hầu hết các trường hợp, việc sử dụng các vị thuốc liên quan đến mật gấu để chữa bệnh chỉ được lý giải theo lý luận cổ truyền Trung Quốc và cho tới nay, có rất ít nghiên cứu xác minh hiệu quả lâm sàng của các bài thuốc này.1
Theo lý thuyết của y học cổ truyền Trung Hoa, mật gấu không có chức năng bảo vệ gan và không thể dùng để điều trị những rối loạn thị giác gây ra bởi gan và thận yếu. Bên cạnh đó, do vị rất đắng và tính hàn nên mật gấu rất dễ làm tổn thương tỳ, lách và dạ dày, vì vậy, cần chống chỉ định cho những trường hợp yếu tỳ, lách, dạ dày hoặc có máu hàn.
Vảy tê tê
Ảnh: The Straits Times
Tương tự, vảy tê tê cũng được đồn thổi như thần dược. Tuy nhiên, theo PGS, TS Phạm Thanh Huyền, vảy tê tê có vị mặn, tính hàn, chỉ giúp thông kinh lạc, trừ phong, lợi tia sữa… chứ không phải là thần dược có thể chữa đái tháo đường, tăng cường sinh lực, điều trị ung thư, chữa viêm xoang… như đồn thổi. Thậm chí, nếu sử dụng không đúng cách còn có thể gây nguy hiểm, bởi vảy tê tê vốn chứa độc tố và có thể gây ung thư.2
Sừng tê giác
Ảnh: Thiennhien.Net
Trong khi đó, sừng tê giác cũng được thổi phồng về công năng chữa bệnh mà chưa có nghiên cứu khoa học nào chứng minh tính hiệu quả, càng không thể trở thành thần dược có thể trị khỏi bệnh trong một thời gian ngắn.
Theo những bản sách cổ xưa, sừng tê giác được coi là có tác dụng làm mát huyết, giải độc, và định kinh. Tuy nhiên, theo thời gian, những đặc tính của sừng tê giác trở nên bị thổi phồng: nó đã được đánh đồng với khả năng chữa trị “bách bệnh” như chữa nhiều loại ung thư hoặc thậm chí là chữa trị hiện tượng yếu sinh lý, liệt dương ở nam giới một cách “kỳ diệu”. Bởi vì những quan điểm này, sừng tê giác đã trở thành một loại dược phẩm có giá trị cực kỳ đắt đỏ, và dẫn đến việc săn bắn và diệt chúng một cách tàn nhẫn, đẩy loài tê giác vào tình trạng nguy cấp, nên ngày nay, tê giác cần được bảo vệ một cách nghiêm ngặt và gấp rút.
Những nguy cơ dịch bệnh từ sản phẩm động vật hoang dã
Chính nhận thức hạn chế của con người đã khiến nhiều loài ĐVHD bị săn lùng, tiêu thụ mà không biết rằng, việc sử dụng sản phẩm ĐVHD tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ truyền nhiễm dịch bệnh từ động vật sang người.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã cảnh báo, khoảng 70% bệnh truyền nhiễm trong 50 năm qua đều bắt nguồn từ ĐVHD 3. Thói quen tiêu thụ ĐVHD đã tạo điều kiện cho nhiều virus lạ tiến sang người và gây ra những đại dịch làm chết rất nhiều người và gây sự gián đoạn lớn về kinh tế. Ví dụ như dơi lây truyền virus Ebola, SARS, MERS, bệnh dại; muỗi lây bệnh sốt rét, sốt xuất huyết, Zika, sốt Tây sông Nile, sốt vàng da…
Hãy bảo vệ bản thân, gia đình và cộng đồng bằng cách từ chối tiêu dùng các sản phẩm động vật hoang dã, đặc biệt là dùng với mục đích chữa bệnh bởi chúng tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ dịch bệnh khôn lường.
Bằng cách phản ánh kịp thời, các bạn đang góp sức chấm dứt việc sử dụng động vật hoang dã có nguồn gốc tự nhiên tại Việt Nam. Khi gặp những vi phạm về động vật hoang dã, hãy thông báo về hệ thống báo cáo vi phạm trên website chính thức của chúng tôi. Những thông tin về vụ vi phạm sẽ được chuyển tới cơ quan chức năng để điều tra và xử lý.
Nguồn tham khảo:
- Bảo vệ rừng và môi trường, https://baovemoitruong.org.vn/
- Con người và Thiên nhiên, thiennhien.net
- Organisation mondiale de la Santé, https://www.emro.who.int/fr/index.html
- Ảnh bìa: Hoang Le – Four Paws, Wingham wildlife park
